Bij elke lange verplaatsing met de auto duiken vandaag wel jerrycans op, maar dat specifieke vat met kenmerkend uitzicht werd eigenlijk tijdens de Tweede Wereldoorlog als praktische oplossing voor de soldaten ontwikkeld. Voertuigen moeten inderdaad op gezette tijdstippen worden volgegooid, maar in oorlogstijd zit een halte aan het tankstation er niet meteen in.
De jerrycan, een Duitse uitvinding
De jerrycan is een vat waarin brandstof kan worden vervoerd. Het verhaal begint in 1937. De Duitsers werken dan keihard aan de ontwikkeling van militair materiaal en vinden dit stalen model uit. Om voertuigen te bevoorraden, moeten liters brandstof worden aangevoerd en de Duitsers doen dat met hun “Kanisters”.
Bevoorrading
Voedsel, brandstof en andere noodzakelijke producten aanleveren.
Die moeten eerst en vooral praktisch zijn: ze moeten een inhoud van 20 liter hebben en gevuld zo’n 20 kg wegen om makkelijk door een enkele soldaat te kunnen worden gedragen, de afmetingen en de vorm moeten vlot transport mogelijk maken, ze moeten handvaten hebben om de vloeistof zonder morsen te kunnen overgieten, ze moeten eenvoudig te maken en goedkoop te produceren zijn.
Wehrmacht-Einheitskanister (jerrycan), bevestigd aan een Kübelwagen van de Feldgendarmerie (Rusland, 1943).
Crédit : Bundesarchiv Bild 101I-022-2926-07, Russland, Unternehmen “Zitadelle”, VW Kübelwagen.jpg
Panzers met verschillende jerrycans op hun achterstranden (Rusland, zomer 1941).
Crédit : Bundesarchiv Bild 101I-265-0040A-22A, Russland, Panzer IV und Panzer II.jpg
De eerste modellen van dit vierkante vat worden vanaf 1937 in het grootste geheim door de firma’s Müller en ABP in grote aantallen vervaardigd. Ze zijn bestemd voor de Duitse legereenheden die met machines zijn uitgerust. Dat Duitse leger wordt de Wehrmacht genoemd.
De Geallieerden, d.w.z. de Fransen, de Belgen, de Britten en de Amerikanen, ontdekken de “Kanister” bij het uitbreken van de oorlog. Het praktische voorwerp wordt al snel door alle leger gekopieerd en gebruikt. Op 6 juni 1944, bij de landing in Normandië, zijn er in het geallieerde kamp zo’n 17 miljoen exemplaren in omloop.
Van Kanister tot jerrycan: de evolutie
Vóór de verschijning van de Kanister gebruiken de Amerikanen ronde vaten van 5, 10 of 55 US gallons (19, 38 of 208 liter). Die zijn natuurlijk niet vlot hanteerbaar en moeilijk op te slaan. Daarom gaan de Amerikanen vanaf 1941 ook de “Kanister” vervaardigen en gebruiken. Ze dopen het stuk “jerrycan”, een samenvoeging van “jerry” (de bijnaam die de Engelstaligen aan de Duitsers geven) en “can” (vat, in het Engels). Om ze nog doeltreffender te maken, wordt de vorm echter aangepast. De Amerikaanse versie van de Duitse bus wordt van plaatstaal gemaakt: een stalen blad wordt geplooid, gesoldeerd en van een bodem en een bovenstuk voorzien. Dat bovenstuk bestaat uit 3 grepen om het transport te vergemakkelijken. De doorsnede van de schenktuit met draaidop stemt overeen met wat in de petroleumsector gangbaar is.
Wat zit er nu precies in die jerrycan?
Een metalen plaatje, stevig vastgemaakt aan de greep, duidt aan welke vloeistof wordt vervoerd. Kleur en markeringen in reliëf (handig bij gebruik ’s nachts zonder verlichting) geven inlichtingen over de aard van de vloeistof. Soldaten kunnen zo een onderscheid maken tussen benzine, kerosine, diesel of olie. Jerrycans voor drinkwater zijn te herkennen aan een wit kruis dat op de zijde wordt geschilderd.
Jerrycans na de oorlog…
Na de oorlog wordt de productie van jerrycans uiteraard voortgezet. De uitvinding blijkt zo interessant dat de petroleumsector grote militaire overschotten gaat opkopen om zijn producten te commercialiseren. De jerrycans worden dan uiteraard in de kleuren van het bedrijf geschilderd. Burgers gaan ze ook gebruiken, vermits de militairen er heel wat aan de kant van de weg hebben achtergelaten.
Meer dan 80 jaar na uitvinding gebruiken alle legers diezelfde jerrycan. De vorm is nagenoeg nog steeds dezelfde.
In het dagelijkse leven is de jerrycan een onmisbaar attribuut geworden, bijvoorbeeld om te gaan kamperen of om hulp te bieden aan een voertuig dat “droog” staat. Het voorwerp heeft zelfs een plaats in het collectieve geheugen veroverd. Denk maar aan “Kuifje en het zwarte goud”, wanneer Janssen en Janssens met hun jeep tijdens een zandstorm in de woestijn verloren rijden en hun jerrycan verliezen, reservoir dat ze later terugvinden omdat ze rondjes aan het rijden zijn…
